Η ιστορικότητα της διαμάχης μεταξύ Ινγκουσετίας και Βόρειας Οσσετίας :
Η διαφυλετική συνύπαρξη στον Καύκασο
Της Σταματίνας Σωμαράκη
Μια από τις πολλές συγκρούσεις, που ταλαιπώρησαν την επικράτεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης μετά την κατάρρευσή της το 1991, ήταν η σύγκρουση Ινγκουσετίας και Βόρειας Οσσετίας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες και τον θάνατο πολλών ανθρώπων. Οι μάχες στα τέλη του 1992 μεταξύ των μουσουλμάνων Ινγκουσών και των, κυρίως, ορθοδόξων χριστιανών Οσσετών άφησαν πίσω τους πολλά θύματα και θυμό ανάμεσα στις δύο αυτές κοινότητες. Με τους Ίνγκους να διεκδικούν τα εδάφη τους και κρατική υπόσταση και τους Οσσέτιους να βρίσκονται διαιρεμένοι ανάμεσα σε δύο διαφορετικά κράτη,[i] βουτηγμένοι στην αβεβαιότητα, η σύγκρουση ήταν, επόμενο, να επέλθει.
Για να κατανοήσει κανείς περισσότερο το ζήτημα, αρκεί να δει ποίοι ήταν και από που προέρχονταν οι κάτοικοι αυτής της περιοχής. Αρχικά, οι Ίνγκους θεωρούνται πολύ αρχαίοι κάτοικοι του Καυκάσου γνωστοι και ως Βαϊνάχ,[ii] ενώ ήταν από τους τελευταίους λαούς του Βόρειου Καυκάσου που ασπάστηκαν το Ισλάμ τη δεκαετία του 1860.[iii] Η Ινγκουσετία αποτελούσε σε πρώτη φάση μέρος της Ορεινής Δημοκρατίας του Βόρειου Καυκάσου που δημιουργήθηκε το 1920, αλλά έπαψε να υφίσταται τον Ιούλιο του 1924 με τους Ίνγκους να αποκτούν τη δική τους αυτόνομη περιφέρεια.[iv] Έναν αιώνα αφότου η Ρωσία πολέμησε για να κατακτήσει τον Καύκασο και να εντάξει τον κυρίως μουσουλμανικό πληθυσμό του στην τσαρική αυτοκρατορία, επί ΕΣΣΔ, ο Ιωσήφ Στάλιν[v] διέταξε τη μαζική απέλαση στη Σιβηρία[vi] και την Κεντρική Ασία αρκετών εθνών, μεταξύ αυτών και των Ινγκουσών, με το πρόσχημα ότι, δήθεν, είχαν βοηθήσει τη γερμανική εισβολή στη χώρα το 1941.[vii] Εκτοπισμένοι μαζί με τους Τσετσένους το 1944, οι Ίνγκους άρχισαν να επιστρέφουν στην περιοχή μετά την αποκατάσταση το 1956-7, διαπιστώνοντας ότι οι εκτάσεις της περιοχής Πριγκόροντνι είχαν εγκατασταθεί από Οσσέτιους που μετακόμισαν εκεί μετά τις απελάσεις.[viii]
Οι Οσσέτιοι, από την άλλη, επισημαίνεται ότι είναι περσικής καταγωγής, απόγονοι των αλανικών και σκυθικών φυλών που μετανάστευσαν στον Καύκασο κατά τον Μεσαίωνα, με την Οσσετία να γίνεται μέρος της της Ρωσίας μόλις το 1774, μετά την ήττα της Τουρκίας.[ix] To 1922 δημιουργείται η αυτόνομη περιφέρεια της Νότιας Οσσετίας εντός της Γεωργίας.[x] Στα πρώτα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης η περιοχή του Καυκάσου υπέστη πολλές συνταγματικές και συνοριακές προσαρμογές. Μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι περισσότεροι Οσσέτιοι (που πλησίαζαν τον αριθμό των 300.000) ζούσαν στην Αυτόνομη Δημοκρατία της Βόρειας Οσσετίας, η οποία αποτελούσε μέρος της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, ενώ 160.000 από αυτούς ζούσαν στη Γεωργία, που τότε ήταν επίσης Δημοκρατία της ΕΣΣΔ.[xi] Οι Οσσέτιοι και οι Γεωργιανοί εκτός από τον γεωγραφικό χώρο μοιράζονταν και την ίδια θρησκεία, πιο συγκεκριμένα, και οι δύο φυλές είναι χριστιανές ορθόδοξες. Αξίζει να σημειωθεί, ότι οι Οσσέτιοι ήταν η μοναδική μη μουσουλμανική φυλή από όσες βρίσκονταν στο βόρειο Καύκασο.[xii] Η βασική, ωστόσο, διαφορά μεταξύ Γεωργιανών και Οσσέτιων ήταν στη γλώσσα. Η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν, ωστόσο, περισσότερο οι Οσσέτιοι, ιδιαίτερα όσο η περιοχή βρισκόταν ακόμη υπό την διοίκηση της ΕΣΣΔ ήταν τα ρωσικά.[xiii] Σημαντικό, λοιπόν, ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι στην περιοχή κατοικούσαν ρωσόφωνοι, χριστιανοί ορθόδοξοι και είχαν πολλές διαφορές με τους Γεωργιανούς. Ένιωθαν πιο κοντά στους Ρώσους, γεγονός που αποτελεί ένα σημαντικό λόγο να θέλουν να ενωθούν μαζί τους.
Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, λόγω της αύξησης του γεωργιανού εθνικισμού και της επικείμενης κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, η Νότια Οσσετία ξεκίνησε να επιδιώκει την απόσχισή της από την Γεωργία και την ένταξή της στη Ρωσική Ομοσπονδία, ή ακριβέστερα στη Δημοκρατία της Βόρειας Οσσετίας, η οποία αποτελούσε μέρος της.[xiv] Λίγο πριν από την πρώτη φάση της σύγκρουσης, που έλαβε χώρα κάπου μεταξύ Γεωργίας και Νότιας Οσσετίας το 1989, σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού που έγινε από τη Σοβιετική Ένωση στη Νότια Οσετία, “οι Οσσέτιοι αποτελούσαν περίπου τα δύο τρίτα (66,61%) του πληθυσμού και οι Γεωργιανοί το άλλο ένα τρίτο (29,44%). Το υπόλοιπο 4% αποτελούνταν από Ρώσους, Αρμένιους και Εβραίους”.[xv] Με το ξεκίνημα της διαμάχης τα ποσοστά αυτά άλλαξαν δραματικά. Κατά τη διάρκεια αυτών των επιθέσεων, κάηκαν ολόκληρα χωριά, πάνω από 1.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο πεδίο της μάχης, ενώ η Βόρεια Οσσετία ήταν ο προορισμός αρκετών προσφύγων από τις επίμαχες περιοχες.[xvi] Μετά από τις συγκρούσεις, Ρωσία, Νότια Οσσετία και Γεωργία υπέγραψαν συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, η οποία συνοδευόταν από ειρηνευτική δύναμη που επέβλεπε την κατάσταση.[xvii] Περίπου οι μισοί από τους Οσσέτιους που ζούσαν στην Γεωργία μετακόμισαν στη Βόρεια Οσετία, ενώ ελάχιστος ήταν ο αριθμός του πληθυσμού που μετακόμισε νοτιότερα.[xviii]
Το ζήτημα της διαμάχης μεταξύ Βόρειας Οσσετίας και Ινγκουσετίας ήταν ιδιαίτερα πολύπλοκο και δύσκολα διευθετημένο, λόγω των ζητημάτων διαφυλετικής συνύπαρξης που απασχολούν την ευρύτερη περιοχή. Το φθινόπωρο του 1990 όλες οι αυτόνομες οντότητες του Βόρειου Καυκάσου αυτοανακηρύχθηκαν κυρίαρχες δημοκρατίες, διεκδικώντας το ίδιο καθεστώς με τις Υπερ Καυκασιανές[xix] δημοκρατίες της Γεωργίας, της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν.[xx] Στη Γεωργία, το καθεστώς αυτονομίας της Νότιας Οσσετίας καταργήθηκε.[xxi] Με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Τσετσενίας,[xxii] η Ινγκουσετία είχε τη δυνατότητα να ιδρύσει τη δική της δημοκρατία εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η Μόσχα αποφάσισε το 1991 ότι η περιοχή θα έπρεπε να επιστρέψει στον έλεγχο των Ινγκουσών, αλλά η Βόρεια Οσσετία δεν συμμορφώθηκε, και εν μέσω του εξαπλούμενου χάους που ακολούθησε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το ίδιο έτος, οι Οσσέτιοι και οι Ίνγκους πήραν τα όπλα και άρχισαν να σκοτώνουν και να απαγάγουν ο ένας τον άλλον.[xxiii] Η Ρωσία επενέβη στέλνοντας στρατιώτες στην περιοχή, δήθεν ως ειρηνευτές. Αν και τα ρωσικά στρατεύματα παρενέβαιναν μερικές φορές, για να αποτρέψουν πράξεις βίας από τις οσσετικές δυνάμεις ασφαλείας, η προσέγγισή τους είχε χαρακτηριστεί ως έντονα φιλο-οσσετική.[xxiv] Σύμφωνα με την έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τη σύγκρουση Ινγκουσετίας-Βόρειας Οσσετίας, οι ρωσικές δυνάμεις εξόπλισαν τους Βόρειους Οσέτιους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τούς οδήγησαν ακόμη και στη μάχη.[xxv] Εν τω μεταξύ, οι Ίνγκους που είχαν επανεγκατασταθεί στη διευρυμένη Βόρεια Οσσετία εκδιώχθηκαν βίαια από τα σπίτια τους.[xxvi] Μετά από έξι ημέρες σφοδρών συγκρούσεων και κατηγορίες για εθνοκάθαρση στην περιοχή Πριγκόροντνι, επιτεύχθηκε μια δύσκολη κατάπαυση του πυρός.[xxvii] Στις μάχες σκοτώθηκαν περίπου 600 άνθρωποι, ενώ δεκάδες χιλιάδες Ίνγκους απομακρύνθηκαν από την περιοχή Πριγκόροντνι της Βόρειας Οσετίας, η οποία συνορεύει με την Ινγκουσετία.[xxviii] Σύγχρονες πληροφορίες δείχνουν πώς «πολλοί δεν μπορούν ακόμη να επιστρέψουν στα σπίτια τους, γεγονός που επιτείνει τη δυσαρέσκεια για την αποτυχία των αρχών της Βόρειας Οσετίας και της Ρωσίας να τιμωρήσουν τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν το 1992 ή να βρουν και να επιστρέψουν τα λείψανα των αγνοουμένων».[xxix]
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα, γίνεται αντιληπτό πως η διαμάχη μεταξύ Ινγκουσετίας και Βόρειας Οσσετίας θα διευθετηθεί μονάχα στην περίπτωση που ληφθούν ριζικότερα μέτρα. Αρχικά, είναι επιτακτική η ανάγκη να αποδοθεί δικαιοσύνη και οι επίσημες ερευνητικές υπηρεσίες να βρουν και να επιστέψουν τους αδικοχαμένους της σύγκρουσης στον τόπο τους. Οι οικογένειες των αγνοουμένων έχουν κάθε δικαίωμα να γνωρίζουν τι απέγιναν οι άνθρωποί τους. Επιπλέον, οι ομοσπονδιακές αρχές πρέπει να συμβάλλουν στην εξομάλυνση της βίας, κι όχι να πυροδοτούν επιμέρους εντάσεις. Τέλος, κάτι που σίγουρα πρέπει να ληφθεί υπόψη και να ενισχυθεί είναι η οικονομική κατάσταση των κατοίκων της περιοχής, μιας και λόγω των συγκρούσεων η οικονομία έχει παραμείνει στάσιμη, χωρίς καμία προοπτική ανάπτυξης.
[i] Sammut, Dennis and Nikola Cvetkovski, The Georgia—South Ossetia Conflict. London: VERTIC – Verification Technology Information Centre, 1996. Ημερομηνία πρόσβασης 27 Ιανουαρίου 2022.
https://www.vertic.org/media/Archived_Publications/Matters/Confidence_Building_Matters_No6.pdf , σελίδα 3.
[ii] Шихова, Анна. “Ингуши: семья и честь превыше всего”. Travel Ask. ημερομηνία πρόσβασης Ιανουάριος 30, 2021, https://travelask.ru/articles/ingushi-semya-i-chest-prevyshe-vsego
[iii] “Ingush”, World Directory of Minorities and Indigenous Peoples, ημερομηνία πρόσβασης Ιανουάριος 30, 2021,
https://minorityrights.org/minorities/ingush/
[iv] “Ingush”, World Directory of Minorities and Indigenous Peoples, ημερομηνία πρόσβασης Ιανουάριος 30, 2021,
https://minorityrights.org/minorities/ingush/
[v] “Joseph Stalin: National hero or cold-blooded murderer?”. BBC Teach, ημερομηνία πρόσβασης Φεβρουάριος 10, 2021,
https://www.bbc.co.uk/teach/joseph-stalin-national-hero-or-cold-blooded-murderer/zhv747h
[vi] Το τρομοκρατικό καθεστώς του Ιωσήφ Στάλιν προκάλεσε το θάνατο και τη δυστυχία δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Όταν εδραίωσε την εξουσία στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1920, προσπάθησε να εκκαθαρίσει το κομμουνιστικό κόμμα και τον στρατό από οποιονδήποτε θα μπορούσε να του αντιταχθεί. Ενενήντα τρία από τα 139 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής σκοτώνονται και 81 από τους 103 στρατηγούς και ναυάρχους εκτελούνται. Η μυστική αστυνομία επιβάλλει αυστηρά τον σταλινισμό και οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να καταδίδουν ο ένας τον άλλον. Τρία εκατομμύρια άνθρωποι κατηγορούνται ότι αντιτίθενται στον κομμουνισμό και στέλνονται στα «Γκουλάγκ», ένα σύστημα στρατοπέδων εργασίας στη Σιβηρία. Όσον αφορά στη μουσουλμανική θρησκεία τα τζαμιά άρχισαν να κλείνουν ή να μετατρέπονται σε αποθήκες σε όλη την Κεντρική Ασία. Οι θρησκευτικοί ηγέτες διώχθηκαν, τα θρησκευτικά σχολεία έκλεισαν και τα βακούφια τέθηκαν εκτός νόμου. βλ. “Joseph Stalin: National hero or cold-blooded murderer?”. BBC Teach. και “Joseph Stalin: Man of the Borderlands”. History Cooperative. Αύγουστος, 2005, https://historycooperative.org/joseph-stalin-man-of-the-borderlands/
[vii] Daniel McLaughlin, “Caucasus conflicts woven deep into Russia’s mountain patchwork of nations”, The Irish Times, Δεκέμβριος 6, 2021,
[viii] Daniel McLaughlin, “Caucasus conflicts woven deep into Russia’s mountain patchwork of nations”, The Irish Times, Δεκέμβριος 6, 2021,
[ix] Sammut, Dennis. The Birth of the Georgian State: Giving Georgia a Second Chance. London: VERTIC- Verification Technology Information Centre, 1994. Ημερομηνία πρόσβασης 27 Ιανουαρίου 2022. https://www.vertic.org/media/Archived_Publications/Matters/Confidence_Building_Matters_No3.pdf , σελίδα 5.
[x] “2008 Georgia Russia Conflict Fast Facts”, CNN Editorial Research, Μάρτιος 25, 2021,
https://edition.cnn.com/2014/03/13/world/europe/2008-georgia-russia-conflict/index.html
[xi] Dennis Sammut, The Birth of the Georgian State: Giving Georgia a Second Chance, σελίδα 5.
[xii] Krag, Helen and Lars Frunch, THE NORTH CAUCASUS: Minorities at a Crossroads. UK: Minority Rights Group,1994. Ημερομηνία πρόσβασης 28 Ιανουαρίου 2022.
[xiii] Dennis Sammut and Nikola Cvetkovski, The Georgia—South Ossetia Conflict, σελίδα 6.
[xiv] Dennis Sammut, The Birth of the Georgian State: Giving Georgia a Second Chance, σελίδα 5.
[xv] Dennis Sammut and Nikola Cvetkovski, The Georgia—South Ossetia Conflict, σελίδες 5-6.
[xvi] Markedonov, Sergey. “The South Ossetia Conflict.” Σε “Frozen Conflicts” in Europe, edited by Anton Bebler, 1st ed., 111–18. Verlag Barbara Budrich, 2015. http://www.jstor.org/stable/j.ctvdf0bmg.11. σελίδα 112.
[xvii] Sergey Markedonov, “The South Ossetia Conflict.”, σελίδες 112-113.
[xviii] Dennis Sammut and Nikola Cvetkovski, The Georgia—South Ossetia Conflict, σελίδες. 5-6.
[xix] Ο Νότιος Καύκασος (Ρωσικά: Закавказье) ή Υπερκαυκασία, απαντάται και ως Τρανσκαύκασος ή Τρανσκαυκασία, είναι γεωπολιτική περιοχή στα σύνορα της ανατολικής Ευρώπης και της νοτιοδυτικής Ασίας. Ειδικότερα, η Υπερκαυκασία καλύπτει το νότιο τμήμα του Καυκάσου και των πεδινών εκτάσεων που τον περιβάλλουν και βρίσκεται στα όρια μεταξύ των ηπείρων της Ευρώπης και της Ασίας. Εκτείνεται νότια στη νοτιοδυτική Ρωσία, την Τουρκία και τα σύνορα της Αρμενίας και από τη Μαύρη θάλασσα δυτικά έως τις ακτές της Κασπίας και ανατολικά στα σύνορα του Ιράν. Η περιοχή περιλαμβάνει το νότιο τμήμα της οροσειράς του μεγάλου Καυκάσου, ολόκληρο τον μικρό Καύκασο, τις πεδιάδες της Κολχίδας, τα όρη Ταλίς και το ανατολικό τμήμα των υψιπέδων της Αρμενίας. Μαζί με τον βόρειο Καύκασο (Ciscaucasia), η Υπερκαυκασία αποτελεί μέρος της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής του Καυκάσου, που χωρίζει την ευρωπαϊκή από την ασιατική ήπειρο. βλ. Bruk, S. Ilich , Howe, . G. Melvyn and Gvozdetsky, . Nikolay Andreyevich. “Transcaucasia.” Encyclopedia Britannica, August 11, 2020. https://www.britannica.com/place/Transcaucasia .
[xx] Helen Krag and Lars Frunch,. THE NORTH CAUCASUS: Minorities at a Crossroads, σελίδα 13.
[xxi] Helen Krag and Lars Frunch,. THE NORTH CAUCASUS: Minorities at a Crossroads, σελίδα 13.
[xxii] Helen Krag and Lars Frunch, THE NORTH CAUCASUS: Minorities at a Crossroads, σελίδα 34.
[xxiii] Daniel McLaughlin, “Caucasus conflicts woven deep into Russia’s mountain patchwork of nations”, The Irish Times, Δεκέμβριος 6, 2021,
[xxiv] Isaac Evans, “Ingushetia And The Rehabilitation Of Repressed People”. The Organization for World Peace, Μάιος 26, 2021,
https://theowp.org/reports/ingushetia-and-the-rehabilitation-of-repressed-people/
[xxv] Isaac Evans, “Ingushetia And The Rehabilitation Of Repressed People”. The Organization for World Peace, Μάιος 26, 2021,
https://theowp.org/reports/ingushetia-and-the-rehabilitation-of-repressed-people/
[xxvi] Isaac Evans, “Ingushetia And The Rehabilitation Of Repressed People”. The Organization for World Peace, Μάιος 26, 2021,
https://theowp.org/reports/ingushetia-and-the-rehabilitation-of-repressed-people/
[xxvii] Isaac Evans, “Ingushetia And The Rehabilitation Of Repressed People”. The Organization for World Peace, Μάιος 26, 2021,
https://theowp.org/reports/ingushetia-and-the-rehabilitation-of-repressed-people/
[xxviii] Daniel McLaughlin, “Caucasus conflicts woven deep into Russia’s mountain patchwork of nations”, The Irish Times, Δεκέμβριος 6, 2021,
[xxix] Daniel McLaughlin, “Caucasus conflicts woven deep into Russia’s mountain patchwork of nations”, The Irish Times, Δεκέμβριος 6, 2021,
Φωτογραφία: “File:Soviet Caucasus map.svg”byCaucasiamapussr.gif: The original uploader was Artaxiad at English Wikipedia. Converting to SVG: Hellerick (talk)is marked withCC BY-SA 3.0.
Οι απόψεις που περιέχονται στο ανωτέρω άρθρο εκφράζουν αποκλειστικά την/τον συγγραφέα του και δεν αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων ή των ερευνητών του.