Οι διεθνείς κυρώσεις προς τους πραξικοπηματίες της Μυανμάρ

Το 2021 η κυβέρνηση της Μυανμάρ ανατράπηκε. Ο στρατός εκδίωξε την εκλεγμένη Πρωθυπουργό της χώρας Aung San Suu Kyi και κήρυξε παράνομη κάθε μορφή αντίδρασης και διαμαρτυρίας εναντίον του. Η ηγέτης του έθνους, βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης, συνελήφθη τη 1^η Φεβρουαρίου 2021,^[i] όταν η αστυνομία και ο στρατός ήταν καθ’ οδόν για να συλλάβουν πολιτικούς ηγέτες και να πάρουν τον έλεγχο της κυβέρνησης. Ο στρατός ανακοίνωσε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης»^[ii] ενός έτους, παραχωρώντας την εξουσία στον στρατηγό Min Aung Hlaing. Οι στρατιώτες βγήκαν στους δρόμους, οι υπηρεσίες διαδικτύου κόπηκαν σε μεγάλες περιοχές της χώρας, οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης αποκλείστηκαν και σε ορισμένες περιπτώσεις, απαγορεύτηκαν οι συγκεντρώσεις άνω των πέντε ατόμων. Όλα αυτά ξεκίνησαν με αφορμή το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών. Ο στρατός υποστηρίζει ότι οι εκλογές της χώρας που διεξήχθησαν τον Νοέμβριο του 2021 ήταν νοθευμένες και ότι υπήρχαν σημάδια «τρομερής απάτης»,^[iii] παρόλο που δεν κατάφεραν να προσκομίσουν αξιόλογες αποδείξεις. Στόχος του στρατού ήταν και είναι να αποτρέψει την Aung San Suu Kyi να έχει οποιοδήποτε επιρροή σε μελλοντικές εκλογές. Για να το πετύχει αυτό, διέπραξε και συνεχίζει να διαπράττει πολλά εγκλήματα, τα οποία η διεθνής κοινότητα δεν έχει αγνοήσει.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζουν τα Ηνωμένα Έθνη, ο στρατός της Μυανμάρ καταπατά κάθε δικαίωμα του ελεύθερου πολίτη. Μετά από τις εκλογές, σημειώθηκαν δολοφονίες διαδηλωτών, που αντέδρασαν κατά του πραξικοπήματος, δολοφονίες πολιτών στα σπίτια τους και βασανισμοί κρατούμενων.^[iv] Ολόκληρα χωριά δέχτηκαν επιθέσεις με αεροπορικές επιδρομές, πολιορκίες και εμπρησμούς.^[v] Οι επιθέσεις του στρατού δεν έχουν κανένα φραγμό απέναντι στον άμαχο πληθυσμό, ούτε καν στα γυναικόπαιδα. Μέχρι σήμερα, έχουν σκοτωθεί πάνω από 80 παιδιά, ηλικίας 14 μηνών έως 17 χρονών.^[vi] Αυτά τα παιδιά είτε πυροβολήθηκαν από δυνάμεις της χούντας, είτε βασανίστηκαν. Περιττό να ειπωθεί το γεγονός ότι τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα στη Μυανμάρ, όπως η ελευθερία της έκφρασης, του συνεταιρίζεσθαι, το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, η πρόσβαση στη δικαιοσύνη και ο ελεύθερος Τύπος, έχουν καταργηθεί.^[vii] Μάλιστα, το δικαίωμα στην υγεία υπονομεύεται, καθώς οι δυνάμεις της Χούντας βασανίζουν και σκοτώνουν άτομα στο χώρο της υγείας, ως αντίποινα για τις υπηρεσίες που προσέφεραν εν καιρώ «πολιτικής ανυπακοής».^[viii] Με την δικαιολογία ότι δεν χειρίστηκαν σωστά την πανδημία του κορονοϊού, έχουν σημειωθεί πάνω από 250 περιστατικά βίας και αρκετοί γιατροί θεραπεύουν ασθενείς λαθραία, προκειμένου να σωθούν.^[ix] Ακόμα, πολίτες όλων των κοινωνικών στρωμάτων βιώνουν το μποϊκοτάζ προϊόντων, που παράγονται από εταιρείες στρατιωτικής ιδιοκτησίας καθώς και την επίμονη πληρωμή λογαριασμών ενέργειας και φόρων.^[x] Εν κατακλείδι, δυστυχώς από τη μέθοδο της «συλλογιστικής τιμωρίας» δεν παραμερίζεται η μουσουλμανική μειονότητα των Ροχίνγκια, που βρίσκεται σε κίνδυνο από το 2017.^[xi]

Σε λιγότερο από 24 ώρες μετά το πραξικόπημα, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν καταδίκασε την ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό και την κράτηση της εκλεγμένης ηγέτη της χώρας Aung San Suu Kyi ως «μια άμεση επίθεση στη μετάβαση της χώρας στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου».^[xii] Να σημειωθεί ότι το 2019 η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε στοχευμένες κυρώσεις σε τέσσερις στρατιωτικούς διοικητές, συμπεριλαμβανομένου του πραξικοπηματία στρατηγού Min Aung Hlaing, για καταγγελίες κατά των μουσουλμάνων Rohingya και άλλων μειονοτήτων.

Έτσι, για μια ακόμη φορά Η.Π.Α., Ηνωμένο Βασίλειο και Καναδάς συμφώνησαν σε οικονομικές κυρώσεις για ομίλους ετερογενών δραστηριοτήτων που ελέγχονται από τον στρατό της Μυανμάρ [Myanmar Economic Holdings Public Company Ltd (MEHL) και Myanmar Economic Corporation Ltd (MEC)].^[xiii] Συγκεκριμένα, κανένας πολίτης των Η.Π.Α. δεν επιτρέπεται να διενεργεί χρηματοοικονομικές συναλλαγές με αυτές τις εταιρείες. Με αφορμή δε τα αυξανόμενα περιστατικά βίας, οι αμερικανικές κυρώσεις επεκτάθηκαν και σε πρόσωπα της κυβέρνησης, στη κεντρική τράπεζα της χώρας και σε στρατηγούς. Μέσα σε ένα χρόνο επιβλήθηκαν κυρώσεις σε τέσσερις υπουργούς, τρία μέλη του ισχυρού κρατικού διοικητικού συμβουλίου, δεκαπέντε συζύγους και ενήλικα τέκνα αξιωματούχων, δύο στρατιωτικούς, τη Διεύθυνση Αμυντικών Βιομηχανιών,^[xiv] και τέσσερις περιφερειακούς αρχηγούς συμπεριλαμβανομένου του Myo Swe Win (ο οποίος ηγείται της διοίκησης της στρατιωτικής κυβέρνησης στην περιοχή Bago).

Παράλληλα, η Αγγλία δήλωσε πρόσφατα ότι επιβάλλει κυρώσεις κατά των Thida Oo, Tin Oo και του U Thein Soe, πρώην στρατιωτικού που διορίστηκε πρόεδρος της εκλογικής επιτροπής της χώρας μετά το πραξικόπημα. Στο στόχαστρο ήταν και: ο Jonathan Myo Kyaw Thaung, Διευθύνων Σύμβουλος του KT Group και διευθυντής της θυγατρικής KT Group, KTSL, η οποία διαχειρίζεται ένα σημαντικό λιμάνι στη μεγαλύτερη πόλη της Μυανμάρ και εμπορικό κέντρο της Yangon, και η Tay Za, ιδιοκτήτρια «πολλαπλών εταιρειών που είναι γνωστές ότι παρέχουν εξοπλισμό και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των όπλων, στον στρατό της Βιρμανίας».^[xv] Κυρώσεις έχουν επιβληθεί και (α) σε ανώτερους στρατιωτικούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του νεοδιορισθέντος αρχηγού της Πολεμικής Αεροπορίας και όσων συνδέονται με το εμπόριο όπλων, (β) της 66^ης Μεραρχίας Ελαφρύ Πεζικού, μια μονάδα του στρατού που κατηγορήθηκε ότι έκαψε ζωντανούς περίπου 30 πολίτες στα αυτοκίνητά τους στη νοτιοανατολική πολιτεία Kayah και (γ) μερικούς άλλους στρατιωτικούς που ο Καναδάς και η Αγγλία προσθέτουν στη μαύρη λίστα τους.^[xvi] Με λίγα λόγια, η Δύση δεν μένει άπραγη.

Όσον αφορά την Ε.Ε, στις προαναφερθείσες κυρώσεις συμπληρώνει και καταδικάζει το πραξικόπημα, πράττοντας τα εξής: Περιοριστικά μέτρα σε έντεκα άτομα του καθεστώτος, υπεύθυνα για το στρατιωτικό πραξικόπημα και την αστυνομική καταστολή διαδηλωτών. Ανάμεσα στα άτομα άτομα συγκαταλέγονται οι Min Aung Hlaing, Soe Win (αναπληρωτής διοικητής) και ο νέος πρόεδρος της εκλογικής επιτροπής (UEC), ο οποίος κατηγορείται ότι ακύρωσε τα αποτελέσματα των εκλογών του 2020.^[xvii] Τα μέτρα απαγορεύουν στα παραπάνω πρόσωπα να ταξιδέψουν σε οποιαδήποτε χώρα-μέλος της Ε.Ε. και δεσμεύονται τα περιουσιακά του στοιχεία που επίσης βρίσκονται σε χώρα-μέλος της Ένωσης.^[xviii] Επιπλέον, απαγορεύεται σε πολίτες και επιχειρήσεις της Ε.Ε. να διαθέτουν κεφάλαια σε όσους εμπλέκονται στις κυρώσεις. Τα προηγούμενα περιοριστικά μέτρα όπως «εμπάργκο όπλων και εξοπλισμού, απαγόρευση εξαγωγής ειδών διπλής χρήσης, περιορισμοί στις εξαγωγές προϊόντων παρακολούθησης επικοινωνιών και απαγόρευση στρατιωτικής εκπαίδευσης και συνεργασίας με τις Tatmadaw» παραμένουν σε ισχύ.^[xix] Επιπλέον, η ΕΕ καταδικάζει τις φρικαλεότητες απέναντι στη μουσουλμανική μειονότητα των Ροχίνγκια και διέθεσε επιπλέον 9 εκατ. ευρώ για την παροχή βοήθειας σε όσους την έχουν ανάγκη,^[xx] ακόμα και αν το στρατιωτικό καθεστώς απαγορεύει την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Μεταξύ των ατόμων κατά των οποίων επιβάλλονται κυρώσεις περιλαμβάνονται υπουργοί, αναπληρωτές υπουργοί, ο γενικός εισαγγελέας, ένα μέλος του Κρατικού Διοικητικού Συμβουλίου (SAC), μέλη της Εκλογικής Επιτροπής (UEC), καθώς και υψηλόβαθμα μέλη των ενόπλων δυνάμεων της Μυανμάρ. Όσον αφορά τις οντότητες στις οποίες επιβλήθηκαν κυρώσεις, «πρόκειται είτε για κρατικές εταιρείες που παρέχουν σημαντικούς πόρους στην εξουσία, είτε για ιδιωτικές εταιρείες που συνδέονται στενά με αυτήν. Οι εταιρείες αυτές είναι οι Htoo Group, IGE (International Group of Enterpreneurs), Mining Enterprise 1 (ME 1) και Myanma Oil and Gas Enterprise (MOGE)».^[xxi] Με τις αδιάκοπες κυρώσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει ξεκάθαρη τη στάση της απέναντι στην αλόγιστη χρήση βίας του στρατιωτικού καθεστώτος.

Όπως γίνεται αντιληπτό, οι διεθνείς κυρώσεις απέναντι στο καθεστώς της Μυανμάρ ήταν αναγκαίες. Παρ ’όλα αυτά τα μέτρα δεν σταμάτησαν την Μυανμάρ να αναζητήσει αλλού συμμάχους και να αναθεωρήσει την πολιτική της. Μπορεί οι επαφές με τη Δύση να τέθηκαν σε παύση, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για χώρες της Ασίας. Για παράδειγμα, η Μυανμάρ εκτόπισε, το 2018, τις εξαγωγές των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων της στη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία αρκετά σημαντικά, όπως και τα όσπρια στην Ινδία, ενώ η χώρα βρίσκεται ήδη σε περιοριστικά μέτρα λόγω της συμπεριφοράς του στρατού απέναντι στη μειονότητα των Ροχίνγκια.^[xxii] Επίσης, η Μυανμάρ εξήγαγε φυσικό αέριο, κυρίως, στην Ταϊλάνδη, την Κίνα και τη Σιγκαπούρη, παρακάμπτοντας έτσι τις κυρώσεις.^[xxiii] Ακόμα δεν πρέπει να παραληφθεί ότι η Ρωσία και η Μυανμάρ έχουν μια στενή και πολύ σημαντική σχέση. Η Ρωσία ήταν σταθερός προμηθευτής όπλων των πραξικοπηματιών και ο στρατός της Μυανμάρ ήταν ένας από τους λίγους που υπερασπίστηκαν το Κρεμλίνο μετά την εισβολή στην Ουκρανία, περιγράφοντας την επίθεση ως «κατάλληλη ενέργεια» στο ειδησεογραφικό δίκτυο VOA Burmese.^[xxiv]

Βάσει λοιπόν των συναλλαγών που συνεχίζει να πραγματοποιεί η Μυανμάρ με την Ασία και με τη στενή σχέση που έχει με τη Ρωσία, γίνεται κατανοητό ότι πιο αποτελεσματικές μπορεί να είναι οι κυρώσεις γειτονικών χωρών ή χωρών που έχουν άμεση σχέση με το καθεστώς. Για παράδειγμα, η Αυστραλία και η Ιαπωνία θα μπορούσαν να επιβάλλουν σκληρότερες κυρώσεις και να μην περιοριστούν μόνο στη δημόσια κατακραυγή του πραξικοπήματος. Παρ’ όλα αυτά, η εφαρμογή κυρώσεων από τη πλευρά της Δύσης είναι αξιόλογη. Με στόχο την προστασία της διεθνούς κοινότητας, δεν θα έπρεπε να αγνοείται οποιαδήποτε μορφή καταπάτησης δημοκρατικών αξιών και φρονημάτων. Μόνο έτσι θα περιοριστούν ακραίες αντιλήψεις, με την ελπίδα να εξαλειφθούν εντελώς.

^[i] “Myanmar Coup Explained: Protests, Military, Min Aung Hlaing & Aung San Suu Kyi”, Behind the News, Φεβρουάριος 17, 2021, https://www.youtube.com/watch?v=uhOV4fVJVAg

^[ii] “Myanmar Coup Explained: Protests, Military, Min Aung Hlaing & Aung San Suu Kyi”, Behind the News, Φεβρουάριος 17, 2021, https://www.youtube.com/watch?v=uhOV4fVJVAg

^[iii] “Myanmar Coup Explained: Protests, Military, Min Aung Hlaing & Aung San Suu Kyi”, Behind the News, Φεβρουάριος 17, 2021, https://www.youtube.com/watch?v=uhOV4fVJVAg

^[iv]“UN chief tells Myanmar military: ‘Stop the repression’”, Al Jazeera, Φεβρουάριος 22, 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/22/un-chief-tells-myanmar-military-stop-the-repression

^[v] “Myanmar junta has reportedly torched 100 villages since last year’s coup”, South China Morning Post, Απρίλιος 14, 2022, https://www.youtube.com/watch?v=hfvIficrU6A

^[vi] “US, UK, Canada sanctions target Myanmar air force, ‘arms dealers’”, Al Jazeera, Μάρτιος 26, 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/3/26/us-uk-canada-target-myanmar-airforce-arms-dealers

^[vii] “Myanmar: UN expert says current international efforts failing, urges ‘change of course’”, UN News, Σεπτέμβριος 22, 2021, https://news.un.org/en/story/2021/09/1100752

^[viii]“UN chief tells Myanmar military: ‘Stop the repression’”, Al Jazeera, Φεβρουάριος 22, 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/22/un-chief-tells-myanmar-military-stop-the-repression

^[ix] “Myanmar: UN expert says current international efforts failing, urges ‘change of course’”, UN News, Σεπτέμβριος 22, 2021, https://news.un.org/en/story/2021/09/1100752

^[x] “Myanmar: UN expert says current international efforts failing, urges ‘change of course’”, UN News, Σεπτέμβριος 22, 2021, https://news.un.org/en/story/2021/09/1100752

^[xi] «Η Μυανμάρ πρόκειται για ένα κράτος μη-ενοποιημένο. Στο εσωτερικό της έχουν αναγνωριστεί 135 εθνότητες, οι περισσότερες Βουδιστικής θρησκείας, που συγκαταλέγονται κάτω από 8 κύριες εθνικές φυλές στις περιοχές: Bumar (3/4 του πληθυσμού), Kachin, Shan, Chin, Rakhine, Kayah, Kayin, Mon.[…] Το 2017 ο στρατός ξεκίνησε εκστρατεία εναντίον των Ροχίνγκια, μουσουλμανικής μειονότητας της περιοχής Rakhine, εκφοβίζοντάς τους, καταστρέφοντας τα σπίτια τους και σκοτώνοντάς τους. Η ηγεσία δεν τους παραχωρεί την ιθαγένεια και αρνείται να δεχτεί οποιαδήποτε έρευνα την Ηνωμένων Εθνών στη περιφέρεια Rakhine. Η κατάσταση εκτροχιάστηκε όταν η πρωθυπουργός της χώρας κλήθηκε να απολογηθεί για τις εχθροπραξίες του στρατού.» – “The “ethnic cleansing” of Myanmar’s Rohingya Muslims, explained”, VOX, 25 Σεπτεμβρίου, 2017, ημερομηνία πρόσβασης 28 Απριλίου, 2022, https://www.youtube.com/watch?v=04axDDRVy_o

^[xii] “Biden threatens sanctions after Myanmar military coup”, Al Jazeera, Φεβρουάριος 2, 2021,https://www.aljazeera.com/news/2021/2/2/biden-threatens-sanctions-after-myanmar-military-coup

^[xiii] «Τα επιχειρηματικά ενδιαφέροντα της “MEHL” περιλαμβάνουν τις τράπεζες, τις κατασκευές, τα ορυχεία, τη γεωργία, τον καπνό και τα τρόφιμα, ενώ η “MEC” είναι μια εταιρεία με επιχειρήσεις στους τομείς της εξόρυξης, της μεταποίησης και των τηλεπικοινωνιών.» – “SCMP Explains: How did Myanmar’s military become so powerful?”, South China Morning Post, 23 Απριλίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 28 Απριλίου, 2022, https://www.youtube.com/watch?v=Gw9oIsZooYA

^[xiv] Η Διεύθυνση Αμυντικών Βιομηχανιών, μία από τις εταιρείες που στοχοποιούνται, κατασκευάζει όπλα για τον στρατό και την αστυνομία.

^[xv] “US, UK, Canada sanction top Myanmar justice officials”, Al Jazeera, Ιανουάριος 31, 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/1/31/us-britain-canada-hit-top-myanmar-justice-officials-with-sanctions

^[xvi] “US, UK, Canada sanctions target Myanmar air force, ‘arms dealers’”, Al Jazeera, Μάρτιος 26, 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/3/26/us-uk-canada-target-myanmar-airforce-arms-dealers

^[xvii] “Μιανμάρ/Βιρμανία: Κυρώσεις από την ΕΕ έναντι έντεκα ατόμων για το πραξικόπημα και την καταστολή”, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Μάρτιος 22, 2021, https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2021/03/22/myanmar-burma-eu-sanctions-11-people-over-the-recent-military-coup-and-ensuing-repression/

^[xviii] “Μιανμάρ/Βιρμανία: Κυρώσεις από την ΕΕ έναντι έντεκα ατόμων για το πραξικόπημα και την καταστολή”, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Μάρτιος 22, 2021, https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2021/03/22/myanmar-burma-eu-sanctions-11-people-over-the-recent-military-coup-and-ensuing-repression/

^[xix] “Μιανμάρ/Βιρμανία: τρίτος γύρος κυρώσεων της ΕΕ κατά του στρατιωτικού πραξικοπήματος και της επακόλουθης καταστολής”, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ιούνιος 21, 2021, https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2021/06/21/myanmar-burma-third-round-of-eu-sanctions-over-the-military-coup-and-subsequent-repression/

^[xx]«Από το 1994, η ΕΕ έχει χορηγήσει 287 εκατ. ευρώ σε ανθρωπιστική βοήθεια στη Μυανμάρ, εκ των οποίων 20,5 εκατ. ευρώ έχουν διατεθεί μέχρι στιγμής το 2021» – ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, «Μιανμάρ/Βιρμανία: τρίτος γύρος κυρώσεων της ΕΕ κατά του στρατιωτικού πραξικοπήματος και της επακόλουθης καταστολής», ΕΕ, 21 Ιουνίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 28 Απριλίου, 2022, https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2021/06/21/myanmar-burma-third-round-of-eu-sanctions-over-the-military-coup-and-subsequent-repression/

^[xxi] “Μιανμάρ/Βιρμανία: Η ΕΕ επιβάλλει περιοριστικά μέτρα σε 22 άτομα και 4 οντότητες στο πλαίσιο τέταρτου γύρου κυρώσεων”, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Φεβρουάριος 21, 2022, https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2022/02/21/myanmar-burma-eu-imposes-restrictive-measures-on-22-individuals-and-4-entities-in-fourth-round-of-sanctions/

^[xxii] Βλ. υποσημείωση 11

^[xxiii] Manmeet Ajmani et al, “How Did Sanctions Impact Myanmar?”, The Diplomat, Ιανουάριος 6, 2018, https://thediplomat.com/2018/01/how-did-sanctions-impact-myanmar/

^[xxiv]«Στην κορυφή της λίστας των κρατικών αμυντικών ομίλων της Ρωσίας βρίσκεται η “Rostec”, ένας σύνθετος ιστός 15 εταιρειών χαρτοφυλακίου και 70 οντοτήτων, πολλές από τις οποίες έχουν προμηθεύσει τον στρατό της Μυανμάρ με εξοπλισμό όπως ανταλλακτικά για μαχητικά αεροσκάφη, μαχητικά ελικόπτερα και επιφανειακά πύραυλοι αέρα. Μία από τις μεγαλύτερες θυγατρικές της “Rostec”, η “Rosoboronexport”, έχει στείλει πολλαπλές αποστολές όπλων και εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένου πυροβολικού. Οι Tatmadaw θέλουν πυροβόλα ελικόπτερα και μικρά επιθετικά αεροσκάφη, τα οποία μπορεί να προσφέρει η Ρωσία και όχι η Κίνα.» – Al Jazeera Staff. “‘Stronger together’: Myanmar, Russia parade military relationship”, Al Jazeera, 27 Μαρτίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 28 Απριλίου, 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/3/27/holdstronger-togethermyanmarrussiaparademilitary-relationship