Επιστροφή της Ρωσίας στην Αφρική: Στρατιωτική διείσδυση στη Δυτική Αφρική

Κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Σοβιετική Ένωση ανέπτυξε ισχυρές σχέσεις με πολλά αφρικανικά κράτη, όπως η Γουινέα, το Μάλι, η Γουινέα-Μπισσάου και η Γκάνα που ανήκουν στην περιοχή της Δυτικής Αφρικής. Η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης εξασθένισε σημαντικά αυτούς τους δεσμούς, ωστόσο, η άνοδος του Προέδρου Vladimir Putin στη ρωσική εξουσία το 2000 σηματοδότησε την ανάκαμψη αυτών των σχέσεων. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και τις επακόλουθες δυτικές κυρώσεις που υπέστη, η Ρωσία άρχισε να διεισδύει στην ήπειρο, φτάνοντας στο σημείο να διοργανώνει το 2019 την πρώτη Σύνοδο Ρωσίας-Αφρικής. Αξιοποιώντας σήμερα τους ψυχροπολεμικούς της δεσμούς, έχει επικεντρωθεί στη στρατιωτική συνεργασία με τα κράτη της ηπείρου, γεγονός που φαίνεται όλο και πιο καθαρά στην περιοχή της Δυτικής Αφρικής. Στόχος της Μόσχας είναι να αναβιώσει τις παλαιές της σχέσεις, να βρει νέους συμμάχους και να προωθήσει τα γεωπολιτικά και οικονομικά της συμφέροντα. Παρακάτω αναλύονται οι βασικοί τρόποι, με τους οποίους διεισδύει στρατιωτικά η Ρωσία στη Δυτική Αφρική, καθώς και οι επιδιώξεις της πίσω από αυτή τη διείσδυση, με βάση τον επιθετικό ρεαλισμό.

Ο βασικότερος τρόπος ρωσικής στρατιωτικής διείσδυσης στη Δυτική Αφρική είναι η πώληση στρατιωτικών εξοπλισμών στα κράτη της περιοχής. Κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Σοβιετική Ένωση αποτελούσε τον κύριο προμηθευτή οπλισμού στα απελευθερωτικά κινήματα και τους αφρικανικούς στρατούς,^[i] με αποτέλεσμα η σύγχρονη Ρωσία να εκμεταλλεύεται αυτή την παρακαταθήκη.^[ii] Σημαντικότεροι εισαγωγείς ρωσικού οπλισμού στη Δυτική Αφρική σήμερα είναι η Νιγηρία, το Μάλι και η Μπουρκίνα Φάσο.^[iii] Οι χώρες αυτές έχουν λάβει μία μεγάλη ποικιλία επιθετικών όπλων,^{[iv], [v]} με σκοπό την αντιμετώπιση των ακραίων τζιχαντιστικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Σαχέλ, όπως η Boko Haram και παρακλάδια του Ισλαμικού Κράτους και της al Qaeda. Άλλες χώρες που έχουν παραλάβει ρωσικούς εξοπλισμούς είναι ο Νίγηρας, η Σιέρρα Λεόνε,^[vi] η Γκάνα, η Γουινέα,^[vii] η Σενεγάλη^[viii] και το Μπενίν,^[ix] ενώ αναμένεται να ακολουθήσει και το Τόγκο.^[x]

Η πλειοψηφία των αφρικανικών κρατών επιλέγουν τους ρωσικούς εξοπλισμούς, καθώς η Μόσχα δεν θέτει δημοκρατικούς κανόνες ή όρους στις συναλλαγές της, ούσα διατεθειμένη να συναλλαχθεί ακόμα και με αυταρχικά καθεστώτα.^[xi] Το 2014, η αμερικανική κυβέρνηση του Barrack Obama ακύρωσε την προμήθεια επιθετικών ελικοπτέρων στη Νιγηρία λόγω ανησυχιών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα, με τη Ρωσία να καλύπτει άμεσα το κενό.^[xii] Αντίστοιχα, μετά την απομάκρυνση με πραξικόπημα του φιλικά προσκείμενου προς τη Γαλλία Προέδρου Ibrahim Boubacar Keïta στο Μάλι το 2020 και την άνοδο της στρατιωτικής ηγεσίας στην εξουσία, η Ρωσία έχει αυξήσει τις πωλήσεις όπλων προς το νέο καθεστώς.^[xiii] Μάλιστα, υπάρχει η εκτίμηση ότι το Κρεμλίνο είχε ανάμειξη τόσο στα δύο διαδοχικά πραξικοπήματα στο Μάλι,^[xiv] όσο και στο πραξικόπημα στη Μπουρκίνα Φάσο.^[xv],[xvi] Συνεπώς, η «διπλωματία των όπλων» επιτρέπει στο Κρεμλίνο να αναπτύσσει τις σχέσεις του με τις πολιτικές και στρατιωτικές ηγεσίες των δυτικοαφρικανικών κρατών, αυξάνοντας τη ρωσική επιρροή στην ήπειρο. Σημαντικό στοιχείο περαιτέρω έρευνας αποτελεί ο βαθμός, στον οποίο οι δυτικές κυρώσεις θα επηρεάσουν τη ομαλή ροή των ρωσικών πωλήσεων στην Αφρική.^[xvii]

Παράλληλα, οι πωλήσεις ρωσικών εξοπλισμών έχουν ανοίξει το δρόμο για τη σύναψη συμφωνιών στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και των δυτικοαφρικανικών κρατών. Από το 2015 έως σήμερα, η Ρωσία έχει συνάψει τέτοιου είδους συμφωνίες με 10 από τα 15 κράτη της περιοχής, δηλαδή τη Νιγηρία,^[xviii] το Μάλι, τη Μπουρκίνα Φάσο, τη Γκάνα, τη Γουινέα, τη Γουινέα-Μπισσάου, το Νίγηρα, τη Σιέρρα Λεόνε, τη Γκάμπια και το Πράσινο Ακρωτήρι. Οι συμφωνίες αυτές, πέρα από τις πωλήσεις ρωσικού οπλισμού, προβλέπουν, μεταξύ άλλων, την εκπαίδευση αφρικανικών δυνάμεων ασφαλείας και στρατιωτικού προσωπικού από ρωσικές δυνάμεις και ακαδημίες,^[xix] τις συνεκπαιδεύσεις στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και της πειρατείας και την υποστήριξη σε ειρηνευτικές αποστολές. Μάλιστα, στην περίπτωση του Πράσινου Ακρωτηρίου, η Ρωσία έχει κερδίσει πρόσβαση στα λιμάνια της χώρας για τα πολεμικά της πλοία.^[xx] Η έξαρση των στρατιωτικών πραξικοπημάτων το τελευταίο διάστημα στη Δυτική Αφρική δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και των αφρικανικών ηγεσιών.^[xxi] Ακόμα και η Ακτή Ελεφαντοστού που παραδοσιακά βρίσκεται κοντά στη Γαλλία, έχει ζητήσει από τη Μόσχα να αυξήσει τη στρατιωτική τους συνεργασία, αποσκοπώντας στη διαχείριση της αποσταθεροποίησης που προκάλεσε το πραξικόπημα στο Μάλι.^[xxii]

Ιδιαίτερη αναφορά χρήζει στη συνεργασία της Μόσχας με τα κράτη της περιοχής στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Η ασταθής περιοχή του Σαχέλ, όπου ανήκουν πολλά από τα δυτικοαφρικανικά κράτη, μαστίζεται από την ανεξέλεγκτη δράση εξτρεμιστικών ισλαμιστικών ομάδων. Λόγω της αμερικανικής αποδέσμευσης δυνάμεων από την περιοχή και τη γαλλική αδυναμία να αντιμετωπίσει την απειλή,^[xxiii] η Ομάδα G5 Σαχέλ (Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρας, Τσαντ, Μαυριτανία) έχει απευθυνθεί στη Ρωσία για βοήθεια ήδη από το 2018.^[xxiv] Η Ρωσία έχει αποδείξει κατά το παρελθόν τις ικανότητές της στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας στον Βόρειο Καύκασο και τη Συρία.^[xxv] Σήμερα, έχοντας ως επίκεντρο της στρατηγικής της στο Σαχέλ το Μάλι, επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τις ανησυχίες ασφαλείας των κρατών για να αυξήσει την παρουσία της σε μία κομβική γεωστρατηγικά περιοχή. Επομένως, οι συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας έχουν βοηθήσει τη Ρωσία να μεγιστοποιήσει την ισχύ και επιρροή της στη Δυτική Αφρική εις βάρος των δυτικών δυνάμεων.

Τέλος, η Ρωσία αξιοποιεί ιδιωτικές παραστρατιωτικές ομάδες για να διεισδύσει στρατιωτικά στην Δυτική Αφρική. Παρά το γεγονός, ότι είναι παράνομες βάσει του ρωσικού Συντάγματος, οι ομάδες αυτές έχουν άμεσες διασυνδέσεις με το ρωσικό στρατιωτικό κατεστημένο, λειτουργώντας ως αντιπρόσωποι του Κρεμλίνου. Μέσω της αξιοποίησής τους, η Ρωσία αυξάνει την πολιτική της επιρροή και προωθεί τα συμφέροντα ασφαλείας της,^[xxvi] εξοικονομώντας οικονομικούς πόρους και χωρίς την άμεση εμπλοκή του κράτους. Καθώς το προσωπικό τους δεν θεωρείται μέρος των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων, η Μόσχα δύναται να απορρίπτει τη σύνδεση μαζί τους και να αποστασιοποιείται ή να μη λογοδοτεί σε περίπτωση στρατιωτικών αποτυχιών και ανθρώπινων απωλειών.^[xxvii] Ως Μεγάλη Δύναμη που αποβλέπει στη μεγιστοποίηση της παγκόσμιας ισχύος της, λοιπόν, η Ρωσία δρα ορθολογικά και εκτιμά το κόστος και το όφελος πριν από κάθε της κίνηση.

Η πιο γνωστή ρωσική παραστρατιωτική ομάδα στη Δυτική Αφρική είναι η Wagner Group. Φημολογείται πως ελέγχεται από τον στενό συνεργάτη του Προέδρου Putin, Yevgeniy Prigozhin, και επίκεντρο της δράσης της στην περιοχή είναι πλέον το Μάλι. Η Ρωσία, εκμεταλλευόμενη την άνοδο της στρατιωτικής ηγεσίας στην εξουσία και τη αποχώρηση των γαλλικών δυνάμεων από τη δυτικοαφρικανική χώρα, κινήθηκε γρήγορα, καλύπτοντας με αυτό τον τρόπο το κενό ισχύος. Μισθοφόροι της ομάδας άρχισαν να καταφτάνουν επισήμως στο Μάλι το Δεκέμβριο του 2021, με τον αριθμό τους να ανέρχεται σήμερα στους 1.000.^[xxviii] Η δράση τους εντοπίζεται σε πολλά μέρη της χώρας,^[xxix] καθώς και σε πρώην γαλλικές βάσεις.^[xxx] Πέρα από την εκπαίδευση των εθνικών δυνάμεων ασφαλείας και την προστασία της νέας ηγεσίας, η ομάδα αναμένεται ότι σύντομα – ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες της – θα έχει πρόσβαση σε εξορυκτικά σημεία, προστατεύοντας ρωσικές κρατικές εταιρίες που θα δραστηριοποιούνται σε αυτά.^[xxxi] Η ανάπτυξη, πάντως, της Wagner στο Μάλι έχει διαταράξει τη λειτουργία της Ομάδας G5 Σαχέλ,^[xxxii] με τον Νίγηρα να εναντιώνεται στη δράση των μισθοφόρων. Αντιδράσεις υπάρχουν και από την Ακτή Ελεφαντοστού.^[xxxiii]

Πέρα από το Μάλι, ρωσικές μισθοφορικές ομάδες δραστηριοποιούνται και στη Νιγηρία, τη Γουινέα-Μπισσάου και τη Γουινέα.^[xxxiv] Ταυτόχρονα, εκτιμάται ότι σύντομα η δράση της Wagner θα διαχυθεί και σε άλλα κράτη της περιοχής που μαστίζονται από την ισλαμιστική τρομοκρατία. Για παράδειγμα, στην εξουσία της Μπουρκίνα Φάσο ανήλθε ο συνταγματάρχης Damiba, ο οποίος πριν την πραγματοποίηση του πρόσφατου πραξικοπήματος, πίεζε τον τέως Πρόεδρο της χώρας Roch Kabore να προσλάβει τη Wagner για τον περιορισμό της ακραίας τζιχαντιστικής δράσης. Η αλλαγή στην εξουσία αναμένεται ότι θα επιτρέψει στο Κρεμλίνο να διεισδύσει και στη Μπουρκίνα Φάσο.^[xxxv] Επομένως, η Μόσχα αξιοποιεί τις παραστρατιωτικές ομάδες και πρωτίστως τη Wagner – παρά τις δυτικές κυρώσεις που της έχουν επιβληθεί^[xxxvi] – ως εργαλείο για την αύξηση της επιρροής και παρουσίας της στη Δυτική Αφρική.

Η στρατιωτική διείσδυση της Ρωσίας στη Δυτική Αφρική αποβλέπει στην επίτευξη τριών κύριων επιδιώξεων:

Αρχικά, η Ρωσία στοχεύει στην αμφισβήτηση της δυτικής υπεροχής στο παγκόσμιο διεθνές σύστημα, με σκοπό να αντιμετωπίζεται και πάλι ως Μεγάλη Δύναμη. Ο Πρόεδρος Putin προωθεί ένθερμα ένα μετα-φιλελεύθερο πολυπολικό κόσμο, όπου θα κυριαρχούν οι συναλλαγές και οι διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των ηγετών έναντι των δημοκρατικών αρχών και κανόνων.^[xxxvii] Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν την καθαίρεση με πραξικόπημα του τέως Προέδρου της Γουινέας Alpha Condé, η Μόσχα υποστήριξε την αντισυνταγματική επέκταση της θητείας του.^[xxxviii] Η Ρωσία διεισδύει σκόπιμα σε κράτη της Δυτικής Αφρικής, από τα οποία αποδεσμεύονται αμερικανικές δυνάμεις ή αποτελούν πρώην αποικίες δυτικών δυνάμεων. Μεγαλύτερη έμφαση δίνει στην περιοχή του Σαχέλ και τη γαλλόφωνη Αφρική, με επίκεντρο του ενδιαφέροντος πλέον το Μάλι. Παρόμοια διείσδυση εκτιμάται ότι θα παρατηρηθεί και στη Μπουρκίνα Φάσο.^[xxxix] Η Ρωσία αξιοποιεί την απογοήτευση των Αφρικανών από τις δυτικές δυνάμεις και πρωτίστως από τη Γαλλία λόγω της αναποτελεσματικής αντιμετώπισης της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας, επενδύοντας στις ανησυχίες ασφαλείας τους. Παράλληλα, εκμεταλλεύεται την απουσία αποικιακού και ιμπεριαλιστικού παρελθόντος στην ήπειρο και υποστηρίζει εργαλειακά την αρχή της μη παρέμβασης στα εσωτερικά των κυρίαρχων κρατών, με αποτέλεσμα να έχει διαμορφώσει μία καλή εικόνα προς τις αφρικανικές χώρες.^[xl] Συνεπώς, η Ρωσία αντιμετωπίζει την Αφρική ως ένα σημαντικό εταίρο στο όραμά της για μία πολυπολική διεθνή τάξη και ως αναθεωρητική δύναμη, επιδιώκει τη μεγιστοποίηση της επιρροής και ισχύος της στην ήπειρο εις βάρος των δυτικών δυνάμεων, στοχεύοντας στην αλλαγή του παγκόσμιου status quo.

Παράλληλα, η Ρωσία αποβλέπει στην διπλωματική υποστήριξη των κρατών της περιοχής στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Στην πρόσφατη ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η Μπουρκίνα Φάσο, η Γουινέα, η Γουινέα-Μπισσάου, το Μάλι, η Σενεγάλη και το Τόγκο ψήφισαν αποχή ή απουσίαζαν από τη διαδικασία.^[xli] Ακόμα πιο ισχυρή υποστήριξη βρήκε η Ρωσία στην εξίσου πρόσφατη ψηφοφορία για την αποβολή της από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, καθώς έντεκα δυτικοαφρικανικά κράτη απείχαν ή απουσίαζαν, ενώ το Μάλι ήταν η μόνη χώρα της περιοχής που καταψήφισε την απόφαση.^[xlii] Στην αντίστοιχη ψηφοφορία για τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 είχαν απόσχει ή απουσιάσει η Μπουρκίνα Φάσο, η Ακτή Ελεφαντοστού, η Γκάμπια, η Γκάνα, η Γουινέα-Μπισσάου, το Μάλι και η Σενεγάλη.^[xliii]

Ταυτόχρονα, η Ρωσία αξιοποιεί την θέση της ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, με αποτέλεσμα να προστατεύει ή να συνεργάζεται με πολλά δυτικοαφρικανικά κράτη στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Για παράδειγμα, το 2019, η Ρωσία συνεργάστηκε με την Ακτή Ελεφαντοστού – ως μη μόνιμο αφρικανικό μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας εκείνη την περίοδο – σε μία σειρά ζητημάτων, όπως η υπονόμευση του ΟΗΕ στη διερεύνηση των παράνομων εκλογών στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό, καθώς και το μπλοκάρισμα καταδικαστικών αποφάσεων του ΟΗΕ για το στρατιωτικό πραξικόπημα στο Σουδάν και για τις ενέργειες του στρατάρχη Khalifa Haftar στη Λιβύη.^[xliv] Πρόσφατα, Ρωσία και Κίνα μπλόκαραν απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που υποστήριζε την Οικονομική Κοινότητα των Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS) στην επιβολή κυρώσεων κατά του Μάλι. Μάλιστα, η Μόσχα συμμερίστηκε την απόφαση των πραξικοπηματιών να μείνουν στην εξουσία για 5 χρόνια πριν τη διεξαγωγή εκλογών.^[xlv] Επομένως, η Ρωσία, μέσω της ανάπτυξης των στρατιωτικών της δεσμών με τα δυτικοαφρικανικά κράτη, έχει δημιουργήσει ένα πλαίσιο διπλωματικής αλληλοϋποστήριξης στον ΟΗΕ – ιδίως με μη δημοκρατικά καθεστώτα – που εξυπηρετεί τα συμφέροντά της.

Τέλος, η Ρωσία επιδιώκει την απόκτηση πρόσβασης στους φυσικούς πόρους των δυτικοαφρικανικών κρατών. Ήδη πολλές ρωσικές κρατικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στις χώρες της περιοχής. Η πετρελαϊκή εταιρία Lukoil δραστηριοποιείται στη Νιγηρία, τη Γκάνα και τη Σενεγάλη,^[xlvi] ενώ η Nordgold εξορύσσει χρυσό και διαμάντια στη Γουινέα και τη Μπουρκίνα Φάσο. Μάλιστα, στοχεύει να δραστηριοποιηθεί και στο Μάλι,^[xlvii] μετά την άφιξη της Wagner, ωστόσο, οι διαδικασίες εξόρυξης είναι πιο δύσκολες και κοστοβόρες στη συγκεκριμένη χώρα.^[xlviii] Παράλληλα, στη Γκάνα^[xlix] και τη Νιγηρία^[l] δραστηριοποιείται η πετρελαϊκή εταιρία Rosneft, ενώ, η Gazprom^[li] στοχεύει να συμμετάσχει στην κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέει τη Νιγηρία με την Ευρώπη μέσω της Αλγερίας.^[lii] Τέλος, η Rusal εξορύσσει αλουμίνιο και βωξίτη στη Γουινέα, με τη Wagner να προστατεύει τα εξορυκτικά σημεία,^[liii] ενώ δραστηριοποιείται και στη Νιγηρία.^[liv] Άξιο αναφοράς είναι ότι η Ρωσία εποφθαλμιά να διεισδύσει και στην πλούσια σε μεταλλεύματα και πολύτιμους λίθους Σιέρρα Λεόνε.^[lv] Επομένως, η Μόσχα, μέσω της στρατιωτικής της συνεργασίας με τα δυτικοαφρικανικά κράτη, κερδίζει πρόσβαση στους πλούσιους φυσικούς πόρους της περιοχής, επιδιώκοντας να περιορίσει μερικώς το οικονομικό πλήγμα που υφίσταται από τις δυτικές κυρώσεις.

Καταληκτικά, η Ρωσία έχει κατορθώσει τα τελευταία χρόνια να αναπτύξει σημαντικά τη στρατιωτική της συνεργασία με τα κράτη της Δυτικής Αφρικής, βασιζόμενη στις πωλήσεις ρωσικών εξοπλισμών, τη σύναψη συμφωνιών στρατιωτικής συνεργασίας και την αξιοποίηση ρωσικών παραστρατιωτικών ομάδων. Επίκεντρο της δράσης της στην περιοχή είναι πλέον το Μάλι, γεγονός που θα ενισχύσει τη γεωπολιτική της θέση. Με τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο να μαίνεται, η Μόσχα εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να εμβαθύνει τις σχέσεις της με την Αφρική, καθώς αντιμετωπίζει την ήπειρο ως σημαντικό εταίρο, τόσο συμβολικά, λόγω του ψυχροπολεμικού παρελθόντος, όσο και οικονομικά και διπλωματικά. Ο ρωσικός οπορτουνισμός εκμεταλλεύεται τις ανησυχίες ασφαλείας των κρατών, τα οποία αντιλαμβάνονται ανήσυχα το μειωμένο αμερικανικό ενδιαφέρον για την Αφρική και την αδυναμία των πρώην αποικιακών δυνάμεων να δώσουν λύση στην περιφερειακή αστάθεια. Το γεγονός αυτό πλήττει κατά κύριο λόγο τα γαλλικά συμφέροντα στην περιοχή. Συνεπώς, η δεύτερη Σύνοδος Ρωσίας-Αφρικής που αναμένεται ότι θα πραγματοποιηθεί εντός του 2022, εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη εμβάθυνση των ρωσο-αφρικανικών σχέσεων.

^[i] Evelina Bonnier & Jacob Hedenskog, “The United States and Russia in Africa – A survey of US and Russian political, economic, and military-security relations with Africa,” Swedish Defense Research Agency (FOI), Δεκέμβριος, 2020, σελ. 56, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.foi.se/report-summary?reportNo=FOI-R–5039–SE file:///C:/Users/me/Downloads/FOIR5039.pdf

^[ii] Harold Michoud, “L’influence russe croissante au Mali,” Les Yeux du Monde, 13 Αυγούστου, 2019, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://les-yeux-du-monde.fr/actualite/actualite-analysee/41394-influence-russe-mali

^[iii] Tatiana Kondratenko, “Russian arms exports to Africa: Moscow’s long-term strategy,” Deutsche Welle, 29 Μαΐου, 2020, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.dw.com/en/russian-arms-exports-to-africa-moscows-long-term-strategy/a-53596471

^[iv] Ahmed Elbassoussy, “The growing Russian role in sub-Saharan Africa: interests, opportunities and limitations,” Emerald Insight, 17 Ιανουαρίου, 2021, σελ. 9, 12, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/JHASS-11-2020-0210/full/pdf?title=the-growing-russian-role-in-sub-saharan-africa-interests-opportunities-and-limitations

^[v] Raphael Parens, “The Wagner Group’s Playbook in Africa: Mali,” Foreign Policy Research Institute, 18 Μαρτίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.fpri.org/article/2022/03/the-wagner-groups-playbook-in-africa-mali/

^[vi] Institute for the Study of War, “Russian Security Cooperation Agreements Signed July 2014 – May 2020,” 2020, σελ. 7, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.understandingwar.org/sites/default/files/List%20of%20Russian%20Security%20Cooperation%20Agreements%20Post-2014.pdf

^[vii] Paul Stronski, “Late to the Party: Russia’s Return to Africa,” Carnegie Endowment for International Peace, Οκτώβριος, 2019, σελ. 14, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://carnegieendowment.org/files/WP_Paul_Stronski_-_Russia-Africa-v3.pdf

^[viii] Joseph Siegle, “Russia and Africa: Expanding Influence and Instability,” in Russia’s Global Reach: A Security and Statecraft Assessment, ed. Graeme P. Herd (Garmisch-Partenkirchen: George C. Marshall European Center for Security Studies, 2021), σελ. 80-90, https://www.marshallcenter.org/en/publications/marshall-center-books/russias-global-reach-security-and-statecraft-assessment/chapter-10-russia-and-africa-expanding-influence-and

^[ix] Ekene Lionel, “Benin Armed Forces receiving Russian arms,” Military Africa, 31 Μαΐου, 2019, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.military.africa/2018/08/benin-armed-forces-receiving-russian-arms

^[x] Désiré Sossa, “Armement russe : après la Centrafrique, le Togo se tourne vers Moscou,” La Nouvelle Tribune, 1 Ιουνίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://lanouvelletribune.info/2021/06/armement-russe-apres-la-centrafrique-le-togo-se-tourne-vers-moscou/

^[xi] Stronski, “Late to the Party: Russia’s Return to Africa,” σελ. 14, 16.

^[xii] Emman El-Badawy, Sandun Munasinghe, Audu Bulama Bukarti & Beatrice Bianchi, “Security, Soft Power and Regime Support: Spheres of Russian Influence in Africa,” Tony Blair Institute for Global Change, 23 Μαρτίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://institute.global/policy/security-soft-power-and-regime-support-spheres-russian-influence-africa

^[xiii] Samuel Ramani, “Russia Has Big Plans for Africa,” Foreign Affairs, 17 Φεβρουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2022-02-17/russia-has-big-plans-africa?check_logged_in=1

^[xiv] Amy Mackinnon, “Who Blessed the Vlads Down in Africa?,” Foreign Policy Magazine, 24 Σεπτεμβρίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://foreignpolicy.com/2021/09/24/russia-wagner-group-mali-africa-putin-libya/

^[xv] Muhammad Dan Suleiman & Hakeem Onapajo, “Why West Africa has had so many coups and how to prevent more,” The Conversation, 15 Φεβρουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://theconversation.com/why-west-africa-has-had-so-many-coups-and-how-to-prevent-more-176577

^[xvi] Jeff Seldin, “US Aware of Allegations of Russian Links to Burkinabe Coup,” Voice of Africa, 27 Ιανουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.voanews.com/a/us-aware-of-allegations-of-russian-links-to-burkinabe-coup-/6415668.html

^[xvii] Moses B. Khanyile, “Sanctions against Russia will affect arms sales to Africa: the risks and opportunities,” The Conversation, 27 Μαρτίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://theconversation.com/sanctions-against-russia-will-affect-arms-sales-to-africa-the-risks-and-opportunities-180038

^[xviii] Reuters, “Nigeria signs military cooperation agreement with Russia,” 26 Αυγούστου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.reuters.com/world/nigeria-signs-military-cooperation-agreement-with-russia-2021-08-25/

^[xix] Elbassoussy, “The growing Russian role in sub-Saharan Africa: interests, opportunities and limitations,” σελ. 12-13.

^[xx] Institute for the Study of War, “Russian Security Cooperation Agreements Signed July 2014 – May 2020,” σελ.7.

^[xxi] Abu-Bakarr Jalloh & Mikhail Bushuev, “Russia seeks role as Africa’s security broker amid wave of coups,” Deutsche Welle, 11 Φεβρουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.dw.com/en/russia-seeks-role-as-africas-security-broker-amid-wave-of-coups/a-60745880

^[xxii] Sumaira FH, “Ivory Coast Wishes To Step Up Military Cooperation With Russia – Envoy,” UrduPoint, 9 Σεπτεμβρίου, 2020, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.urdupoint.com/en/world/ivory-coast-wishes-to-step-up-military-cooper-1025031.html

^[xxiii] Ramani, “Russia Has Big Plans for Africa”.

^[xxiv] Jalloh & Bushuev, “Russia seeks role as Africa’s security broker amid wave of coups”.

^[xxv]Sergey Sukhankin, “Russian Private Military Contractors in Sub-Saharan Africa – Strengths, Limitations and Implications,” Institut français des relations internationals (IFRI), Σεπτέμβριος, 2020, σελ. 10-11, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.ifri.org/sites/default/files/atoms/files/sukhankin_russian_private_military_contractors_africa_2020.pdf

^[xxvi] Karen Philippa Larsen & Flemming Splidsboel Hansen, “Russia´s comprehensive approach and the increased use of the Wagner Group challenges the West in Africa,” Danish Institute for International Studies (DIIS), 17 Φεβρουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.diis.dk/en/research/russias-comprehensive-approach-and-the-increased-use-of-the-wagner-group-challenges-the

^[xxvii] Centre for Strategic and International Studies (CSIS), “Band of Brothers: The Wagner Group and the Russian State,” 21 Σεπτεμβρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.csis.org/blogs/post-soviet-post/band-brothers-wagner-group-and-russian-state

^[xxviii] Danielle Paquette, “Russian mercenaries have landed in West Africa, pushing Putin’s goals as Kremlin is increasingly isolated,” The Washington Post, 9 Μαρτίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.washingtonpost.com/world/2022/03/09/mali-russia-wagner/

^[xxix] France 24, “Russian military advisors arrive in Mali after French troop reduction,” 7 Ιανουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.france24.com/en/africa/20220107-russian-military-advisors-arrive-in-mali-after-french-troop-reduction

^[xxx] Al Jazeera, “Russian troops deploy to Mali’s Timbuktu after French exit,”7 Ιανουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/1/7/russian-troops-deploy-to-malis-timbuktu-after-french-exit

^[xxxi] Jared Thomson, Catrina Doxsee & Joseph B. Bermudez Jr., “Tracking the Arrival of Russia’s Wagner Group in Mali,” Centre for Strategic and International Studies (CSIS), 2 Φεβρουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.csis.org/analysis/tracking-arrival-russias-wagner-group-mali

^[xxxii] Moses Rono, “Mali’s plan for Russia mercenaries to replace French troops unsettles Sahel,” BBC News, 2 Οκτωβρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.bbc.com/news/world-africa-58751423

^[xxxiii] Paquette, “Russian mercenaries have landed in West Africa, pushing Putin’s goals as Kremlin is increasingly isolated”.

^[xxxiv] France 24, “Private military contractors bolster Russian influence in Africa,” 4 Φεβρουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.france24.com/en/live-news/20220204-private-military-contractors-bolster-russian-influence-in-africa

^[xxxv] Parens, “The Wagner Group’s Playbook in Africa: Mali”.

^[xxxvi] France 24, “EU imposes sanctions on Russian mercenary group Wagner over human rights abuses,” 13 Δεκεμβρίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.france24.com/en/europe/20211213-eu-imposes-sanctions-on-russian-mercenary-group-wagner-over-human-rights-abuses

^[xxxvii] Joseph Siegle, “Russia in Africa: Undermining Democracy through Elite Capture”. African Center for Strategic Studies. 24 Σεπτεμβρίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://africacenter.org/spotlight/russia-africa-undermining-democracy-elite-capture/

^[xxxviii] Katarina Höije, “Uncertainty in Guinea after military coup removes Alpha Conde,” Al Jazeera, 11 Σεπτεμβρίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.aljazeera.com/news/2021/9/11/uncertainty-in-guinea-after-military-coup-topples-alpha-conde

^[xxxix] The Soufan Center, “IntelBrief: Burkina Faso Coup Destabilizes Country and Opens Door to Foreign Influence,” 1 Φεβρουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://thesoufancenter.org/intelbrief-2022-february-1/

^[xl] Stronski, σελ. 4.

^[xli] Antonio Cascais, “Russia’s reengagement with Africa pays off,” Deutsche Welle, 9 Μαρτίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.dw.com/en/russias-reengagement-with-africa-pays-off/a-61064011

^[xlii] UN News, “UN General Assembly votes to suspend Russia from the Human Rights Council,” 7 Απριλίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://news.un.org/en/story/2022/04/1115782

^[xliii] United Nations Digital Library, “Territorial integrity of Ukraine : resolution / adopted by the General Assembly,” 2014, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://digitallibrary.un.org/record/767565

^[xliv] Stronski, σελ. 7.

^[xlv] Al Jazeera, “Russia, China block UN support for ECOWAS sanctions on Mali,” 12 Ιανουαρίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/1/12/russia-and-china-block-un-support-for-ecowas-sanctions-on-mali

^[xlvi] Annika Hammerschlag, “African Union Urges Putin to End Conflict,” Voice of Africa, 10 Μαρτίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.voanews.com/a/african-union-urges-putin-to-end-conflict/6478482.html

^[xlvii] Samuel Ramani, “Why Russia is a Geopolitical Winner in Mali’s Coup,” Foreign Policy Research Institute, 16 Σεπτεμβρίου, 2020, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.fpri.org/article/2020/09/why-russia-is-a-geopolitical-winner-in-malis-coup/

^[xlviii] Parens.

^[xlix] Reuters, “Rosneft signs deals on energy supplies with Ghana, Mongolia,” 25 Μαΐου, 2018, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.reuters.com/article/us-russia-economy-forum-deals/rosneft-signs-deals-on-energy-supplies-with-ghana-mongolia-idUSKCN1IQ19E

^[l] Stronski,” 11.

^[li] Nataliya Bugayova, Mason Clark, Michaela Walker, Andre Briere, Anthony Yanchuk & George Barros, “THE KREMLIN’S INROADS AFTER THE AFRICA SUMMIT,” Institute for the Study of War, 8 Νοεμβρίου, 2019, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.understandingwar.org/backgrounder/kremlins-inroads-after-africa-summit

^[lii] Jennifer Holleis & Martina Schwikowski, “Europe looks to Africa to fill natural gas gap,” Deutsche Welle, 4 Μαρτίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://www.dw.com/en/europe-looks-to-africa-to-fill-natural-gas-gap/a-61017873

^[liii] Ramani, “Russia Has Big Plans for Africa”.

^[liv] Bonnier & Hedenskog, “The United States and Russia in Africa – A survey of US and Russian political, economic, and military-security relations with Africa,” 50.

^[lv] Kester Kenn Klomegah, “New prospect on Russia- Sierra Leone relations,” Modern Diplomacy, 20 Μαίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 26 Απριλίου, 2022, https://moderndiplomacy.eu/2021/05/20/new-prospect-on-russia-sierra-leone-relations/

Φωτογραφία: “Map of West African countries” by PirateShip6is licensed under the CC BY-SA 4.0license.