Η Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας της Κίνας

Καταγράφοντας κατακόρυφη πολιτική και οικονομική άνοδο την τελευταία τριακονταετία, η Κίνα κατάφερε να αυξήσει τη στρατιωτική ισχύ και το οικονομικό της αποτύπωμα, καθιστάμενη η δεύτερη ισχυρότερη οικονομική δύναμη παγκοσμίως. Η οικονομική ευημερία τής επέτρεψε να ενισχύσει το στρατηγικό της βάρος και τη διεθνή επιρροή της. Ταυτοχρόνως, όμως, αυξήθηκαν και οι προκλήσεις ασφαλείας, η αντιμετώπιση των οποίων έχει καταστεί πιο περίπλοκη εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης.^[i]

Από τότε που ο Xi Jinping ανέλαβε την προεδρία της χώρας, τα ζήτημα της εθνικής ασφάλειας έχει προτεραιοποιηθεί. Η κινεζική ηγεσία έχει υιοθετήσει ένα κεντροποιημένο και ενοποιημένο σύστημα εθνικής ασφαλείας (Comprehensive National Security), στο οποίο αλληλοσυνδέονται όλες οι πτυχές της πολιτικής.[ii] Στόχος του παρόντος άρθρου είναι η ανάλυση της εθνικής πολιτικής ασφαλείας, με βασικό σημείο αναφοράς τη Λευκή Χάρτα για την άμυνα, η οποία καταρτίστηκε το 2019.

Βασικός πυλώνας στρατηγικής της Κίνας είναι το «κινεζικό όνειρο» της αναζωογόνησης του έθνους και η συμπερίληψή της στα πλήρως αναπτυγμένα κράτη μέχρι το 2049, στην επέτειο συμπλήρωσης 100 ετών από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.[iii] Προς τούτο, η οικονομική ανάπτυξη, χάρη στην οποία κατέστη δυνατή η αναβάθμιση του ρόλου της χώρας στο διεθνές σύστημα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ασφάλεια. Όπως έχει δηλώσει ο πρόεδρος Xi Jinping, «η ασφάλεια είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη, και η ανάπτυξη εγγύηση της ασφάλειας».^[iv] Επίσης, υποστηρίζει ότι μόνο με την αυτάρκεια και τη στήριξη στις ίδιες δυνάμεις μπορεί να διασφαλιστεί η οικονομική ανάπτυξη και ευημερία ανεξαρτήτως από την εχθρότητα του έξω κόσμου.[v]

Το 2019, δημοσιεύθηκε η Λευκή Χάρτα για την άμυνα τιτλοφορούμενη «Η Εθνική Άμυνα της Κίνας στη Νέα Εποχή», στην οποία αναλύονται η πολιτική και οι στόχοι εθνικής ασφαλείας. Ως τέτοιοι αναφέρονται:[vi]

1) η αποτροπή και αντίσταση έναντι της όποιας επιθετικότητας

2) η προστασία της εθνικής πολιτικής ασφάλειας, της ασφάλειας του λαού και της κοινωνικής σταθερότητας

3) η αντίθεση στην ανεξαρτησία της Ταϊβάν

4) η καταστολή των αποσχιστικών κινημάτων σε Θιβέτ και Τουρκεστάν

5) η διασφάλιση της εθνικής κυριαρχίας, της ενότητας, της εδαφικής ακεραιότητας και της ασφάλειας

6) η διασφάλιση των θαλασσίων δικαιωμάτων και συμφερόντων της Κίνας

7) η διασφάλιση των κινεζικών συμφερόντων ασφαλείας στο διάστημα, το ηλεκτρομαγνητικό χώρο και τον κυβερνοχώρο

8) η διασφάλιση των κινεζικών υπερπόντιων συμφερόντων

9) η στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης

Ένας από τους βασικούς παράγοντες που καθορίζουν την πολιτική της Κίνας είναι ο στρατηγικός ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την Ουάσινγκτον, η κατάσταση αυτή απορρέει από την ενισχυόμενη δύναμη της Κίνας και το αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησής της ενώ σύμφωνα με το Πεκίνο η αιτία είναι η άρνηση των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν το ρόλο της Κίνας ως μιας μεγάλης δύναμης.^[vii]

Στη Λευκή Χάρτα, η Κίνα προσάπτει στις ΗΠΑ ότι έχουν υιοθετήσει μονομερείς πολιτικές, εντείνουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και υπονομεύουν τη διεθνή στρατηγική σταθερότητα τόσο μέσω της συνεχιζόμενης επέκτασης του ΝΑΤΟ όσο και μέσω της περιφερειακής τους πολιτικής στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού, η ενίσχυση της παρουσίας τους στην οποία αυξάνει την περιπλοκότητα της περιφερειακής ασφάλειας. Οι ΗΠΑ κατηγορούνται, επίσης, για παράνομη είσοδο στα χωρικά ύδατα της Κίνας και στο θαλάσσιο και εναέριο χώρο της κοντά σε νησιά και υφάλους, καθώς και για συχνές αναγνωριστικές πτήσεις.[viii]

Προσφάτως, ο Xi Jinping επέκρινε για ακόμη μια φορά τη στρατηγική παρέμβασης των ΗΠΑ στην περιοχή του Ινδοειρηνικού και κάλεσε τα ασιατικά κράτη να πάρουν το μέλλον της περιοχής στα χέρια τους.^[ix] Τα σχήματα συνεργασίας που προωθούν οι ΗΠΑ, Quad (ΗΠΑ, Ινδία, Αυστραλία, Ιαπωνία) και AUKUS (Αυστραλία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ) θεωρείται ότι έχουν στόχο να πλήξουν τα συμφέροντα της Κίνας και να εμποδίσουν την ανάπτυξή της. Δεδομένου ότι η πρώτη συμφωνία στα πλαίσια της AUKUS προβλέπει την απόκτηση πυρηνοκίνητων υποβρυχίων αμερικανικής τεχνολογίας από την Αυστραλία, το Πεκίνο θεωρεί ότι η εν λόγω συμμαχία θέτει σε κίνδυνο την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα και θα μπορούσε να προκαλέσει μια κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών.[x]

Η κινεζική ηγεσία ανησυχεί ότι η αυξανόμενη αντιπαλότητα με τις ΗΠΑ πιθανόν να δημιουργήσει αστάθεια τόσο στη χώρα όσο και στο κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα.[xi] Λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι οι σχέσεις με τις ΗΠΑ θα παραμείνουν ανταγωνιστικές, ίσως ακόμη και με επιδεινούμενες τάσεις, το Πεκίνο θεωρεί ότι δεν μπορεί να βασίζει τους εθνικούς σχεδιασμούς του στην προσδοκία σταθερών διμερών σχέσεων, με αποτέλεσμα την επαναξιολόγηση των μακροπρόθεσμων προοπτικών.[xii]

Θέμα υψίστης σημασίας για το Πεκίνο παραμένει από το 1949 το καθεστώς της Ταϊβάν. Στόχος του είναι η ειρηνική επανένωσή της με το υπόλοιπο τμήμα της κινεζικής επικράτειας, βάσει της αρχής «μια χώρα, δυο συστήματα»,[xiii] στα πρότυπα του Χονγκ Κονγκ. Αντιτάσσεται στο αποσχιστικό κίνημα που δρα στο νησί, το οποίο θεωρείται η πιο σημαντική άμεση απειλή για την ειρήνη και τη σταθερότητα στο στενό της Ταϊβάν[xiv] καθώς και στην παρέμβαση των ΗΠΑ, με την πώληση αμερικανικού αμυντικού εξοπλισμού να θεωρείται άκρως προκλητική. Στη Λευκή Χάρτα υπογραμμίζεται ότι θα κατήγαγε αποφασιστική νίκη έναντι οιουδήποτε προσπαθούσε να χωρίσει την Κίνα από την Ταϊβάν.[xv]

Μια ακόμη προτεραιότητα είναι η προστασία των κινεζικών συμφερόντων στη Νότια Σινική θάλασσα, το 90% της οποίας υποστηρίζει ότι βρίσκεται υπό τη δικαιοδοσία της, σύμφωνα με τη γραμμή των 9 σημείων (nine dash line).[xvi] Μέρος της στρατηγικής της είναι η κατασκευή τεχνητών νησιών και αμυντικών υποδομών σε νησιά, βραχονησίδες και υφάλους, και η διεξαγωγή θαλάσσιων περιπολιών.

[xvii]

Καθώς κάποια νησιά (π.χ. Paracel, Spartly, Pratas) διεκδικούνται και από άλλα κράτη (Βιετνάμ, Μπρουνέι, Μαλαισία, Φιλιππίνες) δηλώνει ότι επιζητεί την επίλυση των διαφορών μέσω διμερών διαπραγματεύσεων με τα άλλη κράτη επί τη βάσει του σεβασμού της ιστορικής πραγματικότητας και του διεθνούς δικαίου.[xviii] Έτσι, μολονότι οι Φιλιππίνες προσέφυγαν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο γνωμοδότησε υπέρ τους (υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι η γραμμή 9 σημείων στερείται νομικής βάσης), η Κίνα αρνείται να αναγνωρίσει την απόφαση.

Για την κινεζική ηγεσία, η οικονομία και η στρατιωτική δύναμη είναι αλληλεξαρτώμενοι και καταλυτικοί παράγοντες για μια δυνατή Κίνα. Οι ισχυρές ένοπλες δυνάμεις είναι απαραίτητες για την προστασία των συμφερόντων της χώρας και η ισχυρή οικονομία είναι προαπαιτούμενο για τη δημιουργία και συντήρηση των σύγχρονων ενόπλων δυνάμεων.^[xix]

Το κινεζικό στρατιωτικό δόγμα εδράζεται στις αρχές της άμυνας και της αυτοάμυνας. Το Πεκίνο δηλώνει ότι δεν πρόκειται να επιτεθεί πρώτο έναντι άλλου κράτους αλλά θα αντεπιτεθεί σε περίπτωση που δεχθεί πλήγμα.[xx] Προκειμένου να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα, κρίνεται απαραίτητη η προσαρμογή στο νέο στρατηγικό τοπίο, η αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων, ιδίως στον τομέα πληροφοριοποίησης,[xxi] και η ενσωμάτωση σύγχρονων μεθόδων διεξαγωγής πολέμου.

Ως στρατηγικοί στόχοι έχουν οριστεί η πρόοδος του εκσυγχρονισμού της στρατιωτικής θεωρίας, της οργανωτικής δομής και του στρατιωτικού προσωπικού, η ολοκλήρωση του εκσυγχρονισμού μέχρι το 2035 και η πλήρης μεταμόρφωση των ενόπλων δυνάμεων σε δυνάμεις παγκοσμίου κλάσεως μέχρι τα μέσα του αιώνα.[xxii]

Το πυρηνικό οπλοστάσιο αποτελεί «ακρογωνιαίο λίθο» για την προστασία της εθνικής κυριαρχίας και ασφάλειας. Η Κίνα τάσσεται υπέρ του δόγματος της μη πρώτης χρήσης πυρηνικών υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, και της μη χρήσης πυρηνικών έναντι μη πυρηνικών δυνάμεων.[xxiii] Παράλληλα, διατηρεί το πυρηνικό της οπλοστάσιο στο ελάχιστο επίπεδο που απαιτείται για την αποτροπή της χρήσης ή της απειλής χρήσης πυρηνικών εναντίον της.[xxiv]

Ταυτοχρόνως, προσπαθεί να αυξήσει την προβολή ισχύος της σε όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές του πλανήτη. Μέρος της στρατηγικής της είναι η δημιουργία βάσεων για την αύξηση του στρατιωτικού αποτυπώματος και την προστασία των εμπορικών οδών στο Τζιμπουτί, τη Μυανμάρ και το Τατζικιστάν ενώ προσφάτως συνήψε αμυντική συμφωνία με τα νησιά του Σολομώντα, ενισχύοντας για πρώτη φορά την παρουσία της στην περιοχή του νοτίου Ειρηνικού.[xxv]

Το Πεκίνο τονίζει ότι δεν επιζητεί την παγκόσμια ηγεμονία ή την επέκταση της επιρροής του αλλά τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων (partnerships).[xxvi] Σύμφωνα με τον αναλυτή Ryan Hass,^[xxvii] ένας από τους μεσοπρόθεσμους στόχους του είναι η διατήρηση ενός μη εχθρικού εξωτερικού περιβάλλοντος προκειμένου να έχει τη δυνατότητα να επικεντρωθεί στις εγχώριες προτεραιότητες.

Η Κίνα είναι ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης που προωθεί την περιφερειακή συνεργασία ενώ τα τελευταία χρόνια, βασικό μοχλό διακρατικής συνεργασίας, και ταυτόχρονης κινεζικής οικονομικής διείσδυσης σε Ασία, Αφρική και Ευρώπη, αποτελεί το σχέδιο Belt & Road Initiative, στο οποίο συμμετέχουν 138 κράτη.

Τέλος, ο οικονομικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας και οι τεταμένες σχέσεις Ρωσίας- Δύσης δρουν ως καταλυτικοί παράγοντες εμβάθυνσης των σχέσεων Μόσχας-Πεκίνου, με τις δυο χώρες να έχουν αναπτύξει μια στρατηγική συνεργασία από το 2014. Αμφότερες στοχεύουν στη δημιουργία ενός μεταδυτικού συστήματος, το κέντρο βάρος του οποίου θα είναι μετατεθειμένο ανατολικότερα.

Εν κατακλείδι, καθίσταται σαφές ότι τα τελευταία χρόνια η Κίνα αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της εθνικής ασφάλειας. Η προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής κυριαρχίας, η οικονομική ανάπτυξη και η επέκταση της προβολής ισχύος της συνιστούν ύψιστη προτεραιότητα στο διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές σύστημα που χαρακτηρίζεται από την ανάδυση περίπλοκων προκλήσεων. Το Πεκίνο αναμένεται να εξακολουθήσει να ενισχύει τη στρατιωτική του ισχύ και να προωθεί το μοντέλο οικονομικής συνεργασίας με τρίτα κράτη με κύριο γνώμονα την κατάταξή του στα πλήρως αναπτυγμένα κράτη μέχρι το 2049 αλλά και την εξουδετέρωση της ανάσχεσής του που θεωρεί ότι ακολουθείται από τις ΗΠΑ.

[i] Helena Legarda, “China’s new international paradigm: security first”, Merics, 15 Ιουνίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, https://merics.org/en/chinas-new-international-paradigm-security-first

[ii] ibid

[iii] Graham Allison, “What Xi Jinping Wants”, The Atlantic, 31 Μάϊου, 2017, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/05/what-china-wants/528561/

[iv] S.n.1

[v] Ryan Hass, “How China is responding to escalating strategic competition with the US”, Brookings Institution, 1 Μαρτίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, https://www.brookings.edu/articles/how-china-is-responding-to-escalating-strategic-competition-with-the-us/

[vi] The State Council Information Office of the People’s Republic of China, “China’s National Defense in the New Era”, 2019, (Beijing: Foreign Languages Press Co. Ltd.), 2019), σελ.7-8, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022,

https://english.www.gov.cn/archive/whitepaper/201907/24/content_WS5d3941ddc6d08408f502283d.html

[vii] Clarke Matthew Sussex, “How China views “strategic competition” with the United States”, Lowy Institute, 2 Φεβρουαρίου 2022, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022,

https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/how-china-views-strategic-competition-united-states

[viii] S.n.6, σελ.32

[ix] AP, “Xi Jinping calls for Asian unity against outsiders”, The Hindu, 21 Απριλίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, https://www.thehindu.com/news/international/xi-jinping-calls-for-asian-unity-against-outsiders-proposes-global-security-initiative-amidst-ukraine-war/article65341186.ece

[x] Khalid Taimur Akram, “AUKUS poses threat to regional peace, stability”, China Daily, 28 Οκτωβρίου, 2021, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022,https://global.chinadaily.com.cn/a/202110/28/WS6179fc5ea310cdd39bc71cc2.html

[xi] Liu Zhen, “Chinese President Xi Jinping urges party to be alert to national security risks”, South China Morning Post, 12 Δεκεμβρίου, 2020, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, https://www.scmp.com/news/china/politics/article/3113730/chinese-president-xi-jinping-urges-party-be-alert-national

[xii] S.n.5

[xiii] Ministry of Foreign Affairs, “A policy of “one country, two systems” on Taiwan”, 17 Μάϊου, 2004, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022,

https://www.mfa.gov.cn/ce/ceee/eng/zggk/xzgwjjs/t110298.htm

[xiv] S.n.6, σελ. 6

[xv] Ibid, σελ. 8

[xvi] Srijan Shukla, “What is nine-dash line? The basis of China’s claim to sovereignty over South China Sea”, The Print, 28 Ιουλίου, 2020, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022,

https://theprint.in/theprint-essential/what-is-nine-dash-line-the-basis-of-chinas-claim-to-sovereignty-over-south-china-sea/469403/

[xvii] U.S. Central Intelligence Agency, ‘Map of the South China Sea, with 9-dotted line highlighted in green’, Wikimedia, 21 Οκτωβρίου, 2011, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:9_dotted_line.png.

[xviii] S.n.6, σελ. 8

[xix] Oliver Corff, “”Rich Country, Strong Army”: China’s Comprehensive National Security”, Federal Academy for Security Policy, Security Policy Working Paper 17 (2018), σ.2, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, https://www.jstor.org/stable/resrep22151?seq=1

[xx] S.n.6, σελ.10

[xxi] ibid, σελ.7.

[xxii] ibid, σελ.11

[xxiii] ibid, σελ.10

[xxiv] ibid, σελ.10

[xxv] Mia Castagnone, “The China-Solomon Islands security pact and why it has raised alarm”, South China Morning Post, 26 Απριλίου 2022, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, ημερομηνία πρόσβασης 15 Απριλίου, 2022, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3175581/china-solomon-islands-security-pact-and-why-it-has-raised

[xxvi] S.n.6, σελ.9

[xxvii] S.n.5

Φωτογραφία: “Sailors Chinese China” by 12019 / 10257 images is licensed under the Pixabay License.